Γλωσσικοί τομείς

ΦΩΝΟΛΟΓΙΑ

• Η φωνολογία αφορά στην ικανότητα του παιδιού να αντιλαμβάνεται ότι ο προφορικός λόγος αποτελείται από φθόγγους (γλωσσικούς ήχους) τους οποίους μπορεί να αντιληφθεί, να αναγνωρίσει και να διαφοροποιήσει (τον έναν από τον άλλον) και κατόπιν να τους οργανώσει και να τους συνδέσει με σωστό ως προς την άρθρωση τρόπο, ώστε να παράγει λέξεις και προτάσεις που θα γίνονται κατανοητές από τους άλλους.
• Επίσης, η φωνολογία ορίζει ποια είναι η σειρά των φθόγγων που επιτρέπονται σε μια συλλαβή. Στη γλώσσα μας, στην αρχή μιας λέξεις απαντάμε αρκετά διπλά και τριπλά, σύμφωνα αλλά στο τέλος των λέξεων, είναι πολύ περιορισμένα τα γράμματα που επιτρέπονται.
• Πολύ σημαντικός είναι και ο τονισμός των λέξεων όπου ξεχωρίζει μια συλλαβή ανάμεσα σε άλλες και μας βοηθά να κατανοούμε το τέλος της λέξης, καθώς και συμβάλλει στο να γίνεται κατανοητή μια λέξη που αποτελείται από τα ίδια φωνήματα με μία άλλη, δηλαδή σε αυτήν την περίπτωση, η αλλαγή της θέσης του τόνου επηρεάζει και τη σημασία της λέξης (π.χ χώρα – χωρά).
• Επιπλέον, τα υπερτμηματικά στοιχεία της πρότασης είναι πολύ σημαντικά και μπορεί και εκεί να παρατηρηθούν προβλήματα που θα επηρεάσουν την κατανόηση της πρότασης.
  Αναρωτηθείτε με πόσους τρόπους μπορούμε να πούμε το ‘ήρθες και πόσα διαφορετικά νοήματα μπορούμε να αποδώσουμε και πόσα διαφορετικά συναισθήματα να μεταδώσουμε:

→ Ήρθες. (Κατάφαση)

→ Ήρθες. (Αν τα φωνήεντα έχουν μεγαλύτερη διάρκεια και η συχνότητα και η χροιά της φωνής είναι διαφορετική, μπορεί να δηλώνει και απογοήτευση που ήρθε)

→ Ήρθες. (Με διαφορετικό επιτονισμό μπορεί να δείχνει ειρωνεία)

→ Ήρθες;

→ Ήρθες!

→ Με τον επιτονισμό λοιπόν και τη μελωδία που δίνουμε στα στοιχεία της πρότασης, επικοινωνούμε και διαφορετικά μηνύματα. Έτσι, μπορούμε να δώσουμε έμφαση σε διαφορετικές λέξεις μέσα στην πρόταση π.χ Ο Γιώργος μίλησε στη Μαρία / Ο Γιώργος μίλησε στη Μαρία/ Ο Γιώργος μίλησε στη Μαρία!

→ Κατά συνέπεια, το ύψος της φωνής, η διάρκεια των φράσεων, των συλλαβών και των φθόγγων, οι παύσεις στο ρυθμό της πρότασης, ο επιτονισμός και γενικά όλα τα προσωδιακά στοιχεία, εάν δεν έχουν έγκαιρα κατακτηθεί από το παιδί, θα επηρεάσουν το νόημα του μηνύματος που θέλει να επικοινωνήσει.

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ

• Τα μορφήματα είναι τα μικρότερα συστατικά της λέξης που έχουν σημασία ή έχουν γραμματική λειτουργία ( -θη, -η, -ικ,-ων, -ς, -α, -σσω,-α-,- ευ-,-συν-). Με αυτά τα μορφήματα το παιδί μαθαίνει να συνθέτει λέξεις με το να τα προσθέτει στο αρχικό μόρφημα εφαρμόζοντας συγκεκριμένους κανόνες. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται λέξεις με διαφορετικό νόημα.
• Η μορφολογία δεν αναλύει μόνο τις υπαρκτές λέξεις, αλλά και τις ψευδολέξεις που μπορούν να σχηματιστούν εφαρμόζοντας τους γλωσσικούς μηχανισμούς. Η μορφολογία είναι πολύ σημαντική για την ελληνική μας γλώσσα και δυσκολεύει αρκετά τα παιδιά εξαιτίας του μεγάλου αριθμού μορφημάτων (πολλές πτώσεις, διαφορές καταλήξεων στα γένη, χρόνοι, υποκοριστικά κ.α).

ΣΥΝΤΑΞΗ

• Το παιδί μαθαίνει τους κανόνες σύμφωνα με τους οποίους οι λέξεις συναρμολογούνται για να σχηματιστούν προτάσεις που έχουν το νόημα που θέλει να επικοινωνήσει. Εφόσον μάθει τους κανόνες, μπορεί να ελίσσεται μετατρέποντας τη δομή της πρότασης, αλλά να διατηρεί το ίδιο νόημα του μηνύματος που θέλει να μεταφέρει ή να το αλλάζει αν επιθυμεί.
• Η πιο συχνή μορφή σύνταξης στην ελληνική γλώσσα έχει τη μορφή Υποκείμενο + Ρήμα + Αντικείμενο. Για παράδειγμα, τα παιδιά καλούνται να αναγνωρίζουν τις ονοματικές και τις ρηματικές φράσεις, τις ενεργητικές και τις παθητικές προτάσεις, τις ερωτηματικές, τις καταφατικές και πολλά άλλα στοιχεία, τα οποία θα τους χρησιμεύσουν για τη μεταφορά ενός μηνύματος καθώς και για την κατανόησή του.

ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΑ

• Η Σημασιολογία μελετάει τη σημασία της γλωσσικής έκφρασης. Είναι πολύ σημαντική στη γλωσσική εξέλιξη του παιδιού και περιλαμβάνει τον τρόπο που ερμηνεύεται η σημασία μιας λέξης ανάλογα με το πού και πώς χρησιμοποιείται. Δηλαδή, τι περιεχόμενο έχει η λέξη που επικοινωνείται από τον ομιλητή.
• Τελικά το παιδί μαθαίνει τη σημασία των λέξεων καθώς και μαθαίνει να επιλέγει και να χρησιμοποιεί τις σωστές λέξεις ανάλογα με το μήνυμα που θέλει να μεταφέρει. Επιπλέον, μαθαίνει και χρησιμοποιεί σωστά τις λέξεις για τη κατασκευή προτάσεων, καθώς και αποκτά την ικανότητα να αντικαθιστά λέξεις με συνώνυμές τους καθώς και να βρίσκει τις αντίθετές τους.
• Η μελέτη της σημασιολογίας είναι ευρύτατη και στην εξελικτική διαδικασία της γλώσσας είναι πιθανό κάποιο παιδί να έχει διαταραχή στον συγκεκριμένο τομέα. Σε αυτήν την περίπτωση, δηλαδή όταν το μήνυμα πλήττεται στο σημασιολογικό επίπεδο έχει σοβαρή επίπτωση στην κατανόησή του από τον ακροατή (ή τον αναγνώστη).

ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

• Η ‘πραγματολογία’ μελετάει την επίδραση του περιβάλλοντος, των προσώπων, καθώς και του χώρου, του χρόνου και των συνθηκών επικοινωνίας στην κατανόηση του ακροατή, αυτών που λέγονται από τον ομιλητή.
• Το παιδί καλείται να έχει γνώσεις για τον κόσμο, για τις αρχές αυτής της γλωσσικής επικοινωνίας. Υπάρχουν δηλαδή, κανόνες που πρέπει να ακολουθούνται κατά τη διάρκεια μιας συνομιλίας.
• Αυτές οι πραγματολογικές γνώσεις επιτρέπουν στο παιδί να επιλέγει ποια είναι η κατάλληλη γλωσσική έκφραση (δηλαδή, τι πρέπει να πει), λαβαίνοντας υπόψη μεταξύ άλλων, το θέμα που συζητείται, το τι έχει ήδη ειπωθεί καθώς και την κοινωνική θέση του άλλου.